Omurga hastalıkları gelişmiş toplumlarda en sık karşılaşılan ve sakatlığa yol açan problemlerden birisidir. Yapılan çeşitli çalışmalar sonrasında okul çağı çocuklarının %70' inin bel ağrısından şikayetçi olduğu görülmüştür. Bu oran oldukça yüksektir. Bilinen bir başka gerçek de genç yaşta bel ağrısı çekenlerde, daha ileri yaşlarda da bel ağrısı yaşama riskinin arttığıdır. İşte bu nedenle okul çağındaki çocukların ve gençlerin, erken dönemlerden itibaren bel ağrısından korunması konusunda gerekli eğitimlerin verilmesi ve ergonomik olarak doğru ekipmanların seçilmesi gerekir. Çünkü ekipmanlar ancak ergonomik yapılmış ve uygun şekilde kullanılıyorsa güvenlidir.

Omurganın tekrarlayan statik yüklenmesi sadece erişkinlerde değil aynı zamanda çocuklarda da bel ağrısı için risk faktörüdür. Sırt çantası, okul çağı çocuklarında en sık karşılaşılan yüklenme nedenidir. Ağır sırt çantası taşımak, okul çocuklarının gelişmekte olan eklem, kas ve bağ yapılarında zorlanmalara neden olarak belde kas gerginliği mekanizmasını tetikleyebildiği gibi, yürüyüş ve duruş bozukluğuna ve hatta ciddi kronik bel ağrılarına yol açabilir. Bu nedenle çocukların taşıdıkları sırt çantalarının gereğinden fazla yüklenmemesi önem kazanmaktadır.

Kötü duruş, bilgisayar karşısında yanlış oturma, okul sıralarının uygun olmaması gibi, bu yaş grubunu tehdit eden başka faktörler de vardır. Ancak sırt çantası da tek başına doğrudan duruş şeklini bozarak sırt ağrısına neden olmaktadır. Bunun yanında solunum sistemi ve kalp-damar sistemi üzerinde de olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir.

Ne yapılmalı?

• Sırt çantaları ve içindeki ağırlıkların toplamı çocuğun vücut ağırlığının yüzde 10' nundan az olmalı

• Ağırlık çanta içerisinde uygun dağıtılmalı. Daha ağır eşyalar sırta ve bele daha yakına konmalı

• Sırt çantaları uzun süreli taşınmamalı. Uzun süreli ayakta kalınacaksa çıkarılmalı

• Sırt çantasının geniş ve destekli omuz askıları, bel desteği, bel kemeri ve çeşitli bölümleri bulunmalı

• Sırt çantası her iki omuzdan asılarak düzgün şekilde taşınmalı

• Ağır çantalarda kalça kayışı kullanılmalı. Kayışları geniş ve yumuşak çanta tercih edilmeli. Çantanın taşınma düzeyi kalça veya bel kemeri bölgesinde olmalı

• Sırt çantasının her iki kayışı birlikte kullanılmalı ve belin 5 cm yukarısında duracak şekilde, sağlam bir biçimde tespit edilerek ayarlanmalı

• Doktorunuzun önerdiği sırt adalelerini geliştirici egzersizlerin yapılması sağlanmalı

• Tekerlekli sırt çantaları tercih edilmeli

• Doğru kaldırma tekniği kullanılmalı. Çocuklara ağır çantaları dizden eğilerek kaldırmak gerektiği öğretilmeli.

Sırt ve bel ağrıları

Ağırlıklarına bağlı olarak; mekanik olarak omurganın aşırı yüklenmesi ve sırt çantasının ağırlığı ve uygun olmayan pozisyonda taşıması sonucu ortaya çıkan duruş bozukluğu nedeniyle sırt ve bel ağrısı görülür. Ayrıca ağır yüklenme, vücuda uygulanan yükün pozisyonu, yükün şekli ve büyüklüğü, taşıma süresi, çocuğun fiziksel ve ruhsal durumu bir araya gelerek ağrıya neden olur.

Çantanın tek omuzda taşındığı durumlarda çocuğun duruşundaki anormallik nedeniyle kaslara dengesiz yük dağılımının olması ağrıyı tetiklemektedir. Omurgada bağlar ve kaslar 16 yaşına kadar oluşmaya ve gelişmeye devam eder. Ağır yük kaldırmak omurgaları aşırı stres ile zorlar. Bu yüklenmelere maruz kalan çocuklarda ileri yaşlarda sırtta şekil bozukluğu ve eğrilik gibi problemlere daha sık rastlanılmaktadır.

Yapılan araştırmalar sırt çantasının taşınma seviyesi yükseldikçe, kişinin öne doğru eğilmesinin fazlalaştığını göstermektedir. Araştırıcılar ayrıca ağırlık miktarı arttıkça gittikçe öne doğru eğilme nedeniyle duruş bozukluğunun daha da arttığına dikkati çekmişlerdir. Öğrencilerin ise bu sonuçlara rağmen sırt çantasını daha çok sırtın üst taşımaya alışık oldukları saptanmıştır. Bu nedenlerden dolayı çocukları,çantalarını kalça veya bel kemeri seviyesinde taşımaya alıştırmak gerekir. Aynı zamanda taşınan çantanın bir bel kemeri ile sabitleştirilmesinin de ağırlığın yer değiştirmesini önleyerek postürün daha fazla bozulmasını engellemede önemli rol oynadığı bilinmektedir.

Kalp üzerinde de etkili

Sırt çantasının şekli, taşıma biçimi ve çantanın ağırlığı kalp-solunum sistemi üzerinde de önemli etkilere sahiptir. Aynı zamanda postür bozukluğunun da solunumu etkilediği göz önüne alınacak olursa, bu konu daha da önemli hale gelmektedir. Sırt çantasının ağırlığı, dolayısıyla bele yüklenen ağırlık miktarı arttıkça çocuğun ağırlık merkezinin daha yukarılara doğru taşındığı ve yürüyüşün bozulduğu söylenebilmektedir. Böylece yürüyüş sırasında adım mesafesi kısalmakta, yürüme hızı artmakta ve bu nedenlerle de hem efor harcanmasına bağlı olarak solunum sıklığı artmakta hem de gövdenin öne eğimi artarak postür bozulmaktadır.

Öneriler

• Sırt çantaları kesinlikle uzun süreli olarak kullanılmamalıdır.

• Öğrencilerin okulda kilitli dolapları olmalı, eve sadece ihtiyaçları olanları taşımalıdırlar.

• Öğretmenler ve veliler ağır çanta ve ağır kitap taşıma sorununu konuşmalıdırlar.

• Tüm kitabı taşımak yerine sadece ilgili kısımların fotokopisi çekilebilir.

• Düzenli olarak çanta temizliği yapılmalı ve ihtiyaç duyulmayan malzemeler çantadan çıkarılmalıdır.

• Sırt çantaları ve içindeki ağırlıklar toplamının, taşıyanın vücut ağırlığının %10' nundan az olması muhakkak sağlanmalıdır.

• Uzun süreli ve/veya ağır çanta kullanımının mecburi olduğu hallerde tekerlekli çantalar tercih edilmelidir.

• Ortopedik/ergonomik (iki geniş ve destekli omuz askısı ve bel kemeri bulunan, hafif) çantalar tercih edilmeli, asla ekonomik tasarruf yapma yoluna gidilmemelidir.

• Sırt çantaları her iki omuzdan asılarak düzgün olarak taşınmalı ve bel kemeri gibi ağırlık dengeleyici ekipmanlar kesinlikle kullanılmalıdır.

• Çocuk sık sırt ağrısından yakınırsa doktoru ile mutlaka konuşulmalıdır.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzm. Dr. Önder Çerezci – Amerikan Hastanesi

Kaynak: Bebeğim ve Ben Dergisi