Kişilik gelişimimizi etkileyen birçok faktör mevcut ve bu faktörleri anlamak hem kendimizi, hem de başkalarını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Northwestern Üniversitesi'nden kişilik psikolojisi profesörü Dan P. McAdams, yayınladığı “Birini Bildiğimizde Neyi Biliriz?” (What Do We Know When We Know a Person?) başlıklı makalesinde kişilikleri anlamak için üç yönlü bir yaklaşım öneriyor. McAdams’a göre bu üç yönü anlamak, bir kişiyi veya kendimizi anlamanın üç önemli adımını içeriyor.

1. Kişilik özelliklerini anlamak

Kişilik özellikleri, bireylerin genel eğilimlerini ve dünyayla olan etkileşimlerini tanımlar. Profesör Dan P. McAdams'ın vurguladığı üzere, bu özellikler, 'Büyük Beş' modeli içinde incelenir: Açıklık, sorumluluk, dışadönüklük, uyumluluk ve nevrotizm. Bu beş özellik, bir kişinin sosyal davranışlarını, yaşam karşısındaki tutumunu ve farklı durumlara verdiği tepkileri anlamamızı sağlar.

Kişilik özellikleri, bireylerin nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve davrandığını gösterir. Örneğin, yüksek dışadönüklük puanına sahip bir birey, sosyal etkileşimlerde bulunmaktan keyif alırken, yüksek nevrotizm puanına sahip bir birey, stres ve kaygıya daha yatkın olabilir. Bu özellikler, bireylerin günlük hayatlarında karşılaştıkları durumlarla nasıl başa çıktıklarını ve çevreleriyle nasıl etkileşime girdiklerini anlamamızda önemli rol oynar.

Anlayışımızı derinleştirmek için, McAdams'ın önerdiği gibi, kişilik özelliklerini sadece statik özellikler olarak değil, bireylerin yaşam süreçleri ve deneyimleri içinde gelişen dinamik yapılara dönüşen özellikler olarak görmek önemlidir. Bu, bireyleri daha kapsamlı bir şekilde anlamamıza ve onların davranışlarını daha iyi yorumlamamıza olanak tanır.

2. Yaşam öyküsünü anlamak

Profesör Dan P. McAdams'ın önerdiği ikinci adım, kişisel tarihleri ve yaşam hikayelerinin anlaşılmasıyla ilgili. Bu adım, bireylerin geçmişteki deneyimlerini ve bu deneyimlerin onların şimdiki kimliklerini nasıl şekillendirdiğini incelemeyi içerir. Her insanın yaşam hikayesi, kişiliğinin gelişiminde önemli bir rol oynar. Bu hikayeler, bireylerin yaşadığı önemli olayları, yaşam dönemlerini ve bu deneyimlerden nasıl etkilendiklerini kapsar.

Yaşam hikayeleri, bireylerin kendi kendilerini nasıl anladıklarını ve dünyayla nasıl etkileşime girdiklerini anlamamızda kritik bir öneme sahip. Her bireyin benzersiz yaşam deneyimleri, kişiliklerinin daha derin katmanlarını ortaya çıkarır. Bu hikayeler, insanların değerleri, inançları ve motivasyonları hakkında önemli bilgiler sunar.

McAdams, bu adımın kişilikleri anlamak için önemli olduğunu vurgular çünkü bireylerin geçmişteki deneyimleri ve yaşam hikayeleri, gelecekteki davranışlarını ve kararlarını etkileyebilir. Bu bağlamda, bireylerin yaşam hikayelerini anlamak, onların kişiliklerini ve davranışlarını daha kapsamlı bir şekilde anlamamıza olanak tanır. Bu yaklaşım, kişilikleri daha bütüncül bir bakış açısıyla ele almayı ve bireylerin yaşam boyu gelişimini daha iyi kavramayı sağlar.

3. İnançları ve değerleri anlamak

Profesör Dan P. McAdams'ın üçüncü adımı, insanların kişisel inançları ve değerleri hakkında derinlemesine düşünmeyi içerir. Bu aşamada, bireylerin yaşam hikayeleri ve kişilik özelliklerinin ötesinde, onların temel değerleri, inançları ve dünya görüşleri ele alınır. Bu faktörler, bireylerin davranışlarını, kararlarını ve hayata bakış açılarını şekillendirmede önemli rol oynar.

Bu aşamada, insanların kendilerini ve dünyayı nasıl gördükleri, hangi değerlere sahip oldukları ve bu değerlerin günlük yaşamlarını nasıl etkilediği incelenir. Bu değerler ve inançlar, bireylerin yaşam hikayeleriyle ve kişilik özellikleriyle etkileşim içindedir ve bu üç boyut bir arada, bireyin kim olduğunu anlamamıza yardımcı olur.

McAdams, bu adımın önemini, kişilikleri daha kapsamlı ve derinlemesine anlamak için bir yol sunması olarak vurgular. Bireylerin inançları ve değerleri, onların yaşam kararları ve ilişkilerindeki tercihleri üzerinde belirleyici olabilir. Bu nedenle, kişilikleri tam olarak anlamak için bu üçüncü boyutun da dikkate alınması gerektiğini belirtir.