Cimrilik, bir hastalık değil kişilik özelliğidir. Sosyopatik narsist yapı her haliyle kendini belli eder.

Kendinden başka kişilere yoğun bir güvensizlik hisseder. Para onun için en sağlam güvence ve her kapıyı açan kilit durumundadır. Burada önemli olan bu özelliğin sosyal yaşama etkilerine kişinin duyduğu rahatsızlıktır. Ancak belli kişilik yatkınlıkları durumsal stresle birleştiğinde, kişinin hastalık yaşama ihtimali artar.

Reem Nöropsikiyatri Merkezi’nden Uzm. Dr. Mehmet Yavuz, konuyla ilgili görüşlerini paylaşıyor.

Cimrilik nedir? Bir hastalık mıdır?

Cimrilik, bir hastalık değil kişilik özelliğidir. Sosyopatik narsist yapı her haliyle kendini belli eder. Kendinden başka kişilere yoğun bir güvensizlik hisseder. Para onun için en sağlam güvence ve her kapıyı açan kilit durumundadır. Burada önemli olan bu özelliğin sosyal yaşama etkilerine kişinin duyduğu rahatsızlıktır. Ancak belli kişilik yatkınlıkları durumsal stresle birleştiğinde, kişinin hastalık yaşama ihtimali artar.

Dinamik kökenli yaklaşımlara göre cimrilik, çocuğun tuvalet alışkanlığı kazandığı dönemde yaşadığı travmalara, yanlış ebeveyn tutumlarına bağlı olarak ortaya çıkar. Bu dönem, eğer sıkı kurallar çerçevesinde geçerse çocukta anal tutucu karakter gelişir ve böylece çocuğun tuvaletini uzun süre tutma, bırakmaktan çekinme ya da bilinçli olarak bırakmak istememe gibi özellikler ortaya çıkar. Bu özellikleri cimrilik, paylaşımcı olmama ve bencillik takip eder.

Cimri kişi bir paylaşımda bulunacağı zaman kendisinden sanki bir parça kopuyormuşçasına rahatsız olur ve bir kayıp yaşayacağını düşünür. Toplumumuzda cimrilik ekonomik olarak algılansa da cimriliğin farklı boyutları da vardır. Duygusal cimrilik, sosyal cimrilik ve psikopatik cimrilik gibi. Psikopatik cimrilik en tehlikeli olandır. Çünkü burada cimri kişilik yapısının yanısıra zalimlik de vardır. Ekonomik güç edinmek için psikolojik baskılar ve şiddet uygulanabilir. Örneğin psikopatik cimrilik özelliklerine sahip bir iş adamı, çalışanlarının hakkını vermez, onları sömürebildiği kadar kullanır. Vergi gibi devlete ait ödemelerini yapmaktan kaçınır, vergi kaçırmak için her usule başvurur. Eline fırsat geçtiğinde yolsuzluk yapmaktan kaçınmaz. Zaten en çok zengin olanlarda; psikopatik ve sosyopatik cimrilik yapısına sahip olanlardır. Köleliğin temelinde de sosyopatik cimrilik vardır.

Tutumlu ile cimri kişiyi birbirinden ayıran detay nedir?

Tutumlu insanlar güvende olma, emniyette olma ihtiyacı diğerlerine göre yüksek kişilerken, cimri insanlar güvensiz ve emniyetsiz hissetme eğiliminde kişiler olabilir. Tutumluluk bilinç düzeyinde yaşanır. Tercih edilen bir davranış şekli ve tutumdur. Tutumlu olan kişide empati duygusu korunmaktadır. Diğer insanlara maddi manevi zarar vermekten sakınır. Ancak cimri olan kişi kendini aşırı önemser. Başka insanların çıkarları önemli değildir. Bir kişilik özelliği olarak farkındalık düzeyine ulaşmadan içselleştirilerek yaşanır. Empati duygusundan yoksundur.

Cimri insanlar bunun sosyal ilişkilerinde ve evliliklerinde bir sorun olduğunu kabul ediyorlar mı?

Cimri insanlar, bu özelliklerini sosyal ilişkilerinde ve evliliklerinde reddetme eğilimindedirler. Cimriliği tutumluluk olarak yorumlayıp karşısındaki insanlarada bunu empoze etmeye çalışabilirler.

Daha uyumlu kişilik özelliklerinde; terapiler aracılığı ile bu direnç kırılabiliyor ve kişi çevresini rahatsız eden bu özellikleri hakkında içgörü kazanabiliyor.

Tedavisi var mı? Nasıl bir tedavi uygulanıyor? Başarı şansı nedir?

Çağdaş psikoterapi yöntemleri ile kişilik özelliklerinin sosyal ilişkileri etkileyen taraflarının değişimi mümkün olabiliyor. Bilişsel-Davranışçı Terapiler ve nörobiyolojik bir temele sahip olan çocukluk anıları başta olmak üzere, bugün yaşanılan sorunlar ve gelecekte bu özelliğin yaşatacağı sorunların tümünün değişimine yönelik EMDR terapisi bu konuda başarı şansı yüksek olan tedavilerdendir. Terapilerle farkındalık geliştirilerek içgörü kazandırma çalışmaları en azından cimriliğin sosyopatik niteliklerini ortadan kaldırabilir.

Cimrilik cinsiyete göre davranış farklılıkları gösteriyor mu?

Cimriliği, en genel haliyle paylaşmamak olarak tanımlarsak; cinsiyet, yaş ve kültür davranışların şeklini etkiler. Cimrilik, bir kişilik özelliği ve gelişimsel dönem problemleriyle ilgili olduğu için sağlıklı anne baba iletişimine ve sağlıklı çocuk yetiştirme ile ilişkilidir. Cinsiyet belirleyici bir faktör değildir.

Cimrilik bir ilişkinin bitme nedeni olabilir mi?

Cimriliğin şiddeti ve sıklığı bir ilişkinin hatta kişinin hayatındaki tüm sosyal ilişkilerin bitmesine bile neden olabilir. Özel ilişkilerde değer kavramı mevcuttur. Kadınlarda, erkeklerde birbirlerinden değer görmek, kendileri için fedakarlık yapılmasını ister. Cimri bir insanla evli olan ya da birlikte olan kişi zamanla kendisini değersiz hissetmeye başlar. Cimri kişi ilişkisine yeterli zaman ayırmayabilir. Hediye almaktan kaçınabilir yeterli sevgi gösteremeyebilir. Bu da ilişkiyi yıpratıp sonlanmasına neden olabilir.

Cimri kişiler sevgilerinde, ilişkilerinde, sevişirken de cimriler mi? Cimri insanlar bencil kişiler mi?

Cimrilik; çocukluktan gelen, öğrenme yoluyla artan bir takım tutum ve davranışların hayatlarına entegre edilmesiyle oluşur. Çift terapilerinde şikayetler genelde sevgi ve ilgi konusundadır. Bireye inildiğinde kişilik özellikleriyle alakalı problematikler olduğu açıkça görülür. Bireysel psikoloji kuramına göre, sosyal ilişkilerde yakınlık gösterme konusunda cimri olmanın sebebi kişinin kendi sevgisini ve ilgisini koruma altına alması ve paylaşmamasıdır. Yani cimrilik, kendini beğenmişlik ve diğer kişilere güvensizlik ile ilişkilidir.

Cimri olan kişiler, sevgilerini gösterirken de cimridir. Kontrolü elinden kaybetmek istemezler. Sevgi gösterirken bile hesap kitap yaparlar. Partnerlerinden yeteri kadar ilgi ve sevgi gördüklerinden emin olduktan sonra sevgi göstermek için harekete geçerler. Kendilerini aşırı önemsedikleri için sevişirken de kendi tatminlerini önemseyip, karşısındakini kötü hissettirebildikleri gibi bunu normal karşılayarak insanı çileden çıkarabilirler. Cimri insanlar kesinlikle bencil ve narsist kişilerdir.

Cimri kişiler genellikle maddi durumu iyi olan kişiler midir?

Cimri kişiler, kendilerini güvensiz hissetme eğiliminde olduğu için, var olan paralarını da harcama konusunda isteksizdirler. Ellerinde olan parayı tuttukları için, maddi durumları da çoğunlukla iyidir. Onlar için parayı ihtiyaçlarına harcamak, muhtaçlara yardımda bulunmak çok zor bir olaydır. Sadece kendisine değil, yedi sülalesine yetecek maddi gücü olsa bile, az bir para kaybında sanki iflas etmiş ya da batmış gibi kendilerini kötü hissederler.

Cimrilik sorunu olan kişilere yakınları nasıl davranmalıdır?

Cimrilik sorunu olan kişileri fazla ve uygunsuz yüzleştirme, kişinin depresyon yaşamasına ya da öfke kontrol sorunlarına neden olabilir. İçgörüyü arttıracak etkili iletişim şekli ile yaklaşmak uygun olacaktır. Bununla beraber kişinin paylaşmaya yönelik davranışları pekiştirilmeli, bu davranışların olumlu yanları kişiye fark ettirilmelidir. Dolayısıyla cimrilik sorunları olan kişilere kesinlikle farkındalıklarını yükseltmek için ayna tutulmalı, empati davranışı kazandırmaya çalışılmalıdır.