Dünya çapında bu hastalığa yakalanan insan sayısı her geçen gün artıyor. Akciğer kanseri tüm kanser ölümlerinin yaklaşık üçte birini oluşturduğu biliniyor. Son yıllarda kadınlarda kanser riski artmaktadır. Bu da kadınlarda sigara kullanımının son zamanlarda daha fazla olmasına bağlanmaktadır. Emsey Hospital’dan Tıbbi Onkoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Erkan Topuz, konuyla ilgili bilgiler verdi.

Sigara baş düşman!

Akciğer kanserinde en önemli faktör sigaradır. Fazla içenlerde ölüm sıklığı az içmeyenlere oranla belirgin olarak artmaktadır. Sigara bırakıldıktan sonra risk 15 yılda sigara içmeyenlerle aynı düzeye inmektedir. Türkiye de akciğer kanserinde sigaradan başka rol oynayan en önemli faktör asbest ile temastır. Özellikle sigara içenlerde asbest ile temas kanser riskini 90 kat artırmaktadır. Krom, arsenik, nikel de diğer risk faktörlerindendir. Radyasyona maruz kalanlarda da küçük hücreli akciğer kanseri riski artmaktadır.

Radon, akciğer kanseri riskinde rol oynayan diğer bir radyoaktif maddedir. Değişik bölgelerde yüksek oranda bulunabilmektedir. Kronik akciğer hastalıklarında, özellikle tüberkülozda kanser gelişimi daha fazladır. Baş-boyun kanseri olan kişilerde de akciğer kanseri daha sık görülmektedir.

Akciğer kanserleri genel olarak iki grupta toplanır:

1. Küçük hücreli akciğer kanseri
2. Küçük hücreli dışı akciğer kanseri

Küçük hücreli dışı akciğer kanseri yassı epitel hücreli histolojik grubunun yüzde otuz ila ellisini oluşturur, akciğer kanserlerinin yüzde 30 ila 50’sini oluşturur. Adeno kanser ise son zamanlarda artış göstermiş, akciğer kanserlerinin yüzde 50’sine yaklaşmıştır.

Adeno kanserlerinin en büyük özelliği sigara içmeyenlerde ve kadınlarda en sık görülen kanser tipi olmasıdır. Ancak gene de hastaların çoğunda sigara içme hikayesi bulunur.

Küçük hücreli akciğer kanseri ise akciğer kanserlerinin yaklaşık yüzde 20si’ni meydana getirir. Son yıllarda görülme sıklığında biraz azalma olduğu bildirilmiştir. Metastaz özelliği en fazla olan akciğer kanseridir. Beyin, kemik iliği ve karaciğere metastaz yapar. Erken gribal enfeksiyonlarla başlar. Vücutta kırgınlık, ateş, halsizlik en önemli belirtileridir.

Akciğer kanserlerinde nadir görülen tümör olan mezothelioma Türkiye’de nadir görülen bir tümördür. Aspes ile temasla ortaya çıkabilir. Akciğerde, peritonda, plevra da bulunabilir. Adeno kanserle karıştırılır. Hastalık plevra da yayılabilir. Uzak metastaz yapabilir. Karaciğer, beyini kemik metastazı yapabilir. Erken evrede cerrahi ile tedavi edilir. Gerekirse kemoterapi ve radyoterapi yapılır.

Akciğer kanserlerinde belirtiler:

• Öksürük
• Kanlı balgam
• Nefes darlığı
• Göğüs ve sırt ağrısı
• Ses kısıklığı
• Tekrar eden akciğer enfeksiyonları
• Venakava superiyor sendromu (büyük damarlara tümörün baskı yapması ile ortaya çıkan bir sendrom)
• Akciğer ve kalp zarında sıvı toplanması
• Kilo kaybı
• Kemik ve baş ağrıları
• Kişilik değişiklikleri
• CEA tümör markırı
• NSE
• Kalsiyum yüksekliği
• Parmaklarda çomak şeklinde değişiklikler

Teşhis nasıl konulur?

• Akciğer grafisi en önemli teşhis aracıdır.
• Bilgisayarlı tomografi
• Daha az rutin kullanılan MR (manyatik rezonans)
• PET
• Beyin emarı başlangıçta yapılacak en önemli klinik ve radyolojik tanı kriterleridir.

Histolojik tanı ve filmlerdeki duruma göre çeşitli şekillerde sıvıdan alınan histopatolojik incelemeler, en önemlisi bronkoskopi ile yapılan incelemeler, gerekirse tümöre girilerek biyopsi hastalığın gidişi bakımında büyük önem kazanır. Histopatolojiye göre tedavi yönlendirilecektir.

Tedavi yöntemleri

En önemli tedavi erken evrelerde cerrahidir. Erken evrelerde 2 cm.’nin altında tümör olup lenf bezlerine atlamamış olanlarda cerrahi temelli şifa sağlayabilir. Biraz daha gelişmiş evrelerde kemoterapi veya kemoterapi ve radyoterapi devreye girebilir.

Metastazik olanlarda cerrahi kullanılmaz. Kemoterapi ve radyoterapide daha farklı yaklaşımlar uygulanır. Ancak küçük hücreli dışı akciğer kanserinin en büyük grubunu oluşturan adeno kanserler de tedavi yaklaşımı biraz daha farklı olup özellikle metastazik olan beyin tümörlerinde lezyon küçük ve sayısı azsa cerrahi olarak çıkartılabilir. Böbrek üstü metastazlarında da cerrahi düşünülebilir. Genellikle kemoterapi yaklaşımı bakımında da diğer küçük hücreli dışı akciğer kanserlerinde ilaç tedavilerinden de farklı bir fayda görülür. Bu tür tedavilerde yeni çıkan, yeni jenerasyon ilaçlar ile tedavide yüzde 4-8 arasında bir artış sağlamıştır. Tabii ki kemoterapi hastanın performans durumu iyi olduğu sırada verilmelidir. Yanıt veren olgularda tedaviye devam edilir veya tedavi değiştirilir. Mezothelioma tedavisinde kullanılan yeni bir seçim olabilir.

Yine kullandığımız hedefe yönelik ilaç kemoterapiye dirençli hastalarda başarılı sonuçlar almamızı sağlamıştır ancak sigara içmeyenlerde ve adeno kanserlerde çok daha etkilidir.

Akciğer kanserinden korunma yolları

• Sigara ve alkolden uzak durmak
• Aşırı miktarda karaturp yemek
• E vitamini az tüketenlerde daha fazla kanser görülmektedir
• Katı yağlar, koruyucu madde içerenler tüketilmemeli
• Sarı-turuncu sebze meyve az tüketenlerde kanser görülüyor
• Tere akciğer kanserini azaltır
• Çiğ veya az pişmiş balık tüketimi özellikle adenom kanseri riskini azaltıyor
• Omega-3 adenomlarda riski azaltıyor
• Salam, sosis, tuzlama, bira, sert içkiler kanser riskini artırıyor
• C vitamini korunmada etkili
• E vitamini ve selenyum ile ilgili çalışmalar kanser riskini azalttığını gösteriyor
• Sigara içip de E vitamini almayanlarda kanser riski 21 kat artmış oluyor.
• Yüksek yağlı besinler, kuyruk yağı, domuz yağı, pişirme yöntemleri, yağı kızartmak, yakmak kanseri artırıyor
• Aşırı kırmızı et tüketimini riski artırır
• Kolesterol ve diyabet öyküsü olanlarda akciğer kanserinde artış,
• Bunlardan sarı-turuncu sebze tüketenlerde ise azalma gösterilmiştir.