Yaz aylarında sık rastlanılan deniz ve havuz kazaları, boyun ve omurilik hasarı ile sonuçlanabiliyor. Sığ sulara balıklama atlamak, omurilik felcine kadar varan ve kişiyi sandalye ya da yatağa mahkum eden sakatlanmalara sebep oluyor. Memorial Hizmet Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü’nden Op. Dr. Umut Yaka, bilinçsiz havuz atlayışlarının zararlı etkileri hakkında bilgi verdi.

Genç erkeklerde sık görülüyor

Sığ ve dibi kayalık olan denizlere, derin olmayan havuzlara balıklama atlama sonucu boyun omurlarında kırılmalar ve sonrasında omurilik felci ortaya çıkabilmektedir. Bu türden omurilik hasarları genellikle genç erkeklerde görülmektedir. Bu durum daha çok gençlerin eğlenmek ve yarışmak istemeleri ya da kendilerini kanıtlama çabalarından kaynaklanmaktadır.

“Omurilik” adı verilen sinir demeti yolunda kaza sırasında ortaya çıkan hasar; milyonlarca sinir hücresinin ölümüne ve buna bağlı olarak da kollarda ve bacaklarda hareket kayıplarına neden olabilmektedir. Boyun bölgesindeki omuriliğin yaralanmasıyla her iki kol ve bacakta hareket ve duyu kaybı oluşması durumuna, tıpta ‘tetrapleji’ adı verilmektedir. Sırt ve bel bölgesindeki omurilik hasarında her iki bacakta ortaya çıkan duyu ve hareket kaybı da ‘parapleji’ olarak isimlendirilmektedir.

Omurilik hasarı sonucu yaşamı tehdit eden enfeksiyonlar gelişebilir

Omurilik yaralanmasıyla karşı karşıya kalan kişinin genel durumunu yaralanmanın seviyesi ve hasarın derecesi belirler. Yaralanma bölgesindeki omurilik tamamen hasara uğramışsa tam bir duyu ve hareket kaybı görülür. Hasar tam değilse ve omurilik hasarının derecesine göre kısmi hareket kayıpları ortaya çıkar. Bu durumda duyu ve hareket kayıplarının yanı sıra iç organ fonksiyonları da bozulabilir. Örneğin mesane-bağırsak boşalması etkilenebilir, hastada akciğer problemleri ya da bası yaraları açılıp yaşamı tehdit eden enfeksiyonlar gelişebilir.

Derinliği 2 metreden az olan suya atlamayın

Balıklama atlayışın omurilikte yarattığı hasarın nedenleri arasında; derinliği 2 metreden az olan ya da derinliği bilinmeyen sulara balıklama atlamak, cankurtaran ve ilkyardım hizmetlerinin yetersiz olduğu yerlerde suya dalmak, şakalaşırken birini suya itmek veya kontrolsüz atlamak olarak sıralanabilir. Çünkü derinliği fazla olmayan suya balıklama atlama sırasında başını zemine çarpan kişilerde, boyun omurgasının aniden geriye doğru hareket etmesine bağlı olarak omurilik gerilir ve hasar ortaya çıkar.

Yazın omurilik yaralanmasını önlemek için yapılması gerekenler:

• Havuz kenarlarına ve plajlara uyarıcı levhalar yerleştirilmeli
• Arkadaşlar birbirlerini uyarmalı, balıklama atlamayı yarışa dönüştürmek yerine atlamak isteyenleri vazgeçirmeye çalışılmalı
• Okul çağındaki gençlere bu konuda bilgi verilmeli
• Sığ suya balıklama atlamada uygulanması gereken ilk yardım yöntemi konusunda toplum mutlaka eğitilip, bilinçlendirilmelidir. Özellikle bu tip kazaların olabileceği noktalarda ilk yardım konusunda deneyimli cankurtaranlar bulundurulmalıdır.

Omurilik hasarı esnasında yapılması gerekenler;

Omurilik yaralanması geçiren bir kişiye yapılan ilkyardım ve hasta nakil yöntemi büyük önem taşımaktadır. Pek çok kişide omurilik hasarı bilinçsizce yapılan ilkyardım girişimleri ve hastanın nakli sırasında gerçekleşmektedir.

Bu durumu önlemek için;

• Yaralının sudan çıkarılması sırasında çok dikkatli olunmalı, bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanmalı hasta sağa-sola çevrilmeden yatırılmalıdır.
• Yaralının önce soluk yolunun açık olup olmadığına bakılmalı, açık değilse ( boyun omuru kırıklarında çene göğüsten yavaşça arkaya doğru hareket ettirilerek kalın bez ya da ceket kolundan boyunluk yapılarak sarılabilir) önce solunum yolu açılmalıdır.
• Yaralının nefes almasını engelleyen yosun parçası gibi yabancı cisim varsa ağzından çıkarılmalıdır.
• Baş aşağı çevrilerek silkeleme şeklinde su çıkarma yöntemleri asla uygulanmamalıdır.
• Hasta boyun, sırt ve bel omurları bükülmeyecek şekilde taşınmalıdır. Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalı ve gerekirse bunun için tahta parçası ya da sörf tahtası gibi sert bir zemin üzerinde yaralı taşınmalıdır.
• Yaralı 3 veya 4 kişi tarafından taşınmalıdır. 1. kişi baş ve boyundan, 2. kişi sırt ve kalçadan, 3. kişi ise bacak ve ayak bileğinden tutmalı, kişi bir komutla aynı anda kaldırılmalıdır. Boyun omuru kırık ise 4. kişi sadece başını tutmalıdır. Başın kenarı ayakkabı veya kum torbalarıyla desteklenebilir.
• Yaralı kesinlikle ayağa kaldırılmamalı, oturtulmamalıdır. Aksi halde felç tablosu görülebilir. Tıbbi yardım gelinceye kadar beklenmesi gerekmektedir.

Sığ suya balıklama atlama kazalarında gizli kırıklar meydana gelebileceği için yaralının omurgasında kırık varmış gibi davranılmalı ve ilk yardım kurallarına titizlikle dikkat edilmelidir. Aksi takdirde omurga kırığı oluşmuş yaralılarda, yanlış ilk yardım uygulaması nedeniyle omurganın kesilmesi sonucu kişinin ömür boyu felce mahkûm olabileceği unutulmamalıdır.