Tüberküloz hastalığı; Mycobacterium tuberculosis adlı mikrop ile oluşan bulaşıcı bir hastalıktır. Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz mikrobu ile karşılaşmıştır. Dünya sağlık örgütü verilerine göre her yıl yaklaşık 8.4 milyon insan bu hastalığa yakalanmakta ve 2 milyon insan bu hastalık nedeniyle ölmektedir.

Tüberküloz nasıl bulaşır?

Tüberküloz hastalığı solunum yoluyla bulaşır. Hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması, konuşması ile solunum yolu salgıları damlacık şeklinde havaya atılır. İçinde tüberküloz basilinin de bulunduğu bu damlacıkların solunması ile sağlıklı bireyler infekte olur. İnfekte olan her kişide mutlaka hastalık gelişmez. Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksın vücutta saklı kalır ve vücut direncinin düştüğü bir anda hastalık oluşur. Hastalık gelişme riskinin en yüksek olduğu dönem ilk iki yıldır. İlk iki yılda % 5, sonrasında %5 olmak üzere, yaşam boyu hastalık gelişme riski % 10 dur. Bulaşma açısından en riskli kişiler hastayla uzun süre aynı ortamda bulunan aile bireyleri ve yakın çalışma arkadaşlarıdır. Kaşık, çatal, bardak gibi yemek gereçleri, giysiler, çarşaflar gibi eşyalar ile bulaşma olmaz.

Tüberkülozun belirtileri nelerdir?

Tüberküloz hastalığının belirtileri; genel yakınmalar ve akciğere özgü yakınmalar olarak iki grupta toplanabilir.

Genel yakınmalar; özellikle akşama doğru yükselen ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, iştahsızlık ve halsizliktir. Akciğere özgü yakınmalar ise; iki haftadan uzun süren öksürük, balgam çıkarma, değişken miktarda kan tükürme, göğüste ağrı ve nefes darlığıdır. Yakınmalar genellikle hafif başlar, yavaş ilerler. Hastalar bu yakınmaları başka nedenlere bağlayabilir ve doktora geç gidebilir. Bu durum hastalığın daha çok yayılmasına ve tutulan organın daha fazla tahrip olmasına neden olur. Bu arada hasta çevresine mikrop saçar ve daha çok kişinin enfeksiyona maruz kalmasına sebep olur. Bu nedenle; özellikle iki haftadan uzun süren öksürük ve diğer yakınmaları olan kişilerin en kısa zamanda sağlık merkezine başvurmaları çok önemlidir.

Tüberküloz hastalığı nasıl tedavi edilir? Doğrudan gözetimli tedavi nedir?

Tüberküloz basiline karşı etkili olan güçlü ilaçların bulunmasından önce, tedavinin temelini iyi beslenme, istirahat ve uzun süreli sanatoryum tedavisi oluşturur. Günümüzde tüberküloz basilini öldüren çok güçlü ilaçlar vardır. Mikropları etkili bir şekilde öldürmek ve ilaçlara direnç gelişimini önlemek için tedavide 4 çeşit ilaç birlikte kullanılmaktadır. Tedavide kullanılabilecek temel ilaçlar; izoniyadiz, rifampisin, etambutol, pirazinamid veya morforzinamid’dir. Tedavi süresi altı aydır. Tedavinin ilk iki ayından sonra ilaç sayısı azaltılmaktadır. Bazı özel durumlarda tedavi süresi uzatılabilmektedir. Tedavinin her gün düzenli olması önemlidir. Düzenli tedavi hem hem hastanın iyileşmesini sağlar hem de bulaşıcılığı hızla önleyerek toplum sağlığını koruma altına alır.

Doğrudan gözetimli tedavi (DGT); hastalara her doz ilacın, bir görevli tarafından içirilmesidir. DGT’ye gerek duyulmasının temel nedeni; hastaların bir kısmının en az 6 ay sürecek bir tedaviyi düzenli sürdürememesidir. Hangi hastanın tedavisini, düzenli kullanıp kullanmayacağını öngürelemeyeceğinden; tüm tüberküloza hastalarına DGT yapılması gerekir. Ülkemizde birçok ilde DGT başlatılmıştır. Bu hastaların ilaçları; evlerine en yakın sağlık kuruluşu tarafından gözetim altında içirilmektedir.

Tüberküloz hastalığı iyileşir mi?

kesinlikle iyileşebilen bir hastalıktır. İlaçlarını önerildiği gibi aksatmada; yeterli süre içen hastaların hemen hepsi başarıyla tedavi edilir.

Central Hospital

Dr. Mübeccel Akman